Ιστορική ανασκόπηση της επιστήμης της Ψυχολογίας

Λεπτομέρειες: Δημοσιεύτηκε στις Κυριακή, 24 Φεβρουαρίου 2013 14:06; Εμφανίσεις: 2521

Ίσως είναι καιρός, μετά από τόσα προσωπικά δημοσιεύματα για διάφορα θέματα ψυχολογικής ενημέρωσης και υποστήριξης, να δημοσιεύσω κι μικρό ιστορικό άρθρο που να αναφέρεται στην εξελικτική διαδρομή της επιστήμης μου. Για τους αναγνώστες της στήλης μου θεωρώ που θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η γνώση της ιστορικής πορείας του κλάδου της ψυχολογίας.

Ψήγματα της ψυχολογικής σκέψης εμφανίστηκαν κατά την περίοδο της Αρχαιότητας σε Ινδία , Κίνα, Μεσοποταμία και Αίγυπτο. Για την περίοδο αυτή η ψυχολογία εμφανιζόταν στο πεδίο της φιλοσοφίας ως αντίβαρο στη θρησκευτική – μυθολογική ιδέα της ψυχής. Η ιστορία της ψυχολογίας ως επιστημονική μελέτη του νου και της συμπεριφοράς χρονολογείται από την αρχαϊκή περίοδο στα εδάφη πέριξ του Αιγαίου.Οι αρχαίοι Έλληνες γιατροί, Ιπποκράτης, Αλκμαίων και Ερασίστρατος, ανακάλυψαν ότι ο εγκέφαλος είναι το όργανο της ψυχής. Πολλές και διαφορετικές απόψεις εμφανίστηκαν για να δηλώσουν το δόγμα της ιδιοσυγκρασίας, κατά το οποίο οι ψυχικές ιδιότητες του ανθρώπου εξαρτώνται από διάφορα μίγματα υλικών διαδικασιών στο σώμα ή ότι η ψυχή του ανθρώπου είναι ένα υλικό μέρος του κόσμου. Ο υψηλός βαθμός προσέγγισης αυτών των απόψεων οδήγησε στην ανάπτυξη ιδεαλιστικών αντιλήψεων. Ο Πλάτων υποστήριξε ότι οι ιδέες παριστάνουν την ουσία των πραγμάτων, μια ουσία που μόνο η ψυχή και η νόηση είναι ικανές να κατανοήσουν. Με τον Αριστοτέλη, στο έργο του «περί ψυχής», η ψυχολογία οδηγείται σε κορυφαίο σημείο ανάπτυξης όπου η ψυχή ερμηνεύεται σα μορφή οργάνωσης ικανή για σωματική ζωή. Ο μεγάλος αυτός διανοητής υπήρξε ο εμπνευστής του πρώτου συστήματος ψυχολογικών εννοιών που στηρίχθηκε στην επεξεργασία των αντικειμενικών και γενετικών μεθόδων.

Κατά τη διάρκεια του μεσαίωνα, η ανάπτυξη ειδικών επιστημονικών γνώσεων για την ψυχή παρεμποδίστηκε, αλλά δεν διακόπηκε. Οι ιδέες των Αράβων γιατρών και στοχαστών (Αβικέννα και Ιμπ-αλ-Χαϋτάμ και Αβερρόη) προετοίμασαν τη μελλοντική άνθιση της φυσικό – επιστημονικής ψυχολογίας στη Δυτική Ευρώπη. Για τη μεγάλη αυτή περίοδο η ψυχή θεωρείται άυλη, ανεξάρτητη και αιώνια (Αυγουστίνος, Θωμάς Ακυινάτης, κλπ.). Με την ανάπτυξη των αστικών σχέσεων ενισχύθηκε η τάση για πειραματικές έρευνες πάνω στον άνθρωπο, σα φυσικό ον που η συμπεριφορά του υπόκειται σε φυσικούς νόμους (Leonardo da Vinci). Ο Thomas Hobbes υποστήριξε ότι το κύριο καθοριστικό γνώρισμα της ανθρώπινης φύσης είναι ο εγωισμός ή η ορμή της αυτοσυντήρησης, η οποία αποτελεί μία απλή και αυτόνομη αρχή για την εξήγηση όλων των βουλητικών εκδηλώσεων.

Οι επιστημονικές ανακαλύψεις του 17ου αιώνα δημιούργησαν νέες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη των επιστημών του ανθρώπου. Ο René Descartes διατύπωσε την άποψη ότι το σώμα είναι υλικό και λειτουργεί ως μια μηχανή, η οποία όμως ενεργοποιείται από τα πνεύματα της ψυχής που εδράζονται στην επίφυση.

Οι Βρετανοί εμπειριστές (Locke, Hume, John Stuart Mill) τόνισαν τη σημασία της εμπειρίας μέσω των αισθήσεων ως πηγή γνώσεων. Ο John Locke υποστήριξε ότι ο άνθρωπος κατά τη γέννηση του είναι ένας άγραφος χάρτης (tabula rasa) και ότι οι ιδέες που αποτυπώνονται στον εγκέφαλο μέσω των αισθητηρίων οργάνων δίνουν περιεχόμενο στην ψυχή. Ο John Stuart Mill (1806-1873) θεωρούσε ότι οι σκέψεις και τα αισθήματα έχουν αίτια και ακολουθούν νόμους οι οποίοι μπορούν να ανακαλυφθούν (π.χ. οι νόμοι της σύνδεσης και της ισχύος). Η γέννηση της Ψυχολογίας ως επιστήμης τοποθετείται το 1879, το χρόνο που ο Γερμανός Ψυχολόγος Wilhelm Wundt ίδρυσε το πρώτο εργαστήριο πειραματικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας στη Γερμανία. Η ψυχολογία του ονομάζεται Δομική διότι στοχεύει στην ανακάλυψη της δομής της συνείδησης.

Οι ανακαλύψεις των φυσιολόγων του 19ου αιώνα Galvani, Muller, Helmholtz, Weber, Fechner στο χώρο της φυσιολογίας προώθησαν την ανάπτυξη του ψυχολογικού υλισμού και μονισμού. Οι φυσιολόγοι ανακάλυψαν ότι η νευρική μεταβίβαση πληροφοριών έχει τη μορφή ηλεκτρικού σήματος, μιας ηλεκτρικής ώσης. O Charles Darwin στο βιβλίο του "Origin of Species", περιγράφει τη θεωρία της εξέλιξης μέσω του μηχανισμού της φυσικής επιλογής. Η θεωρία αυτή είχε και συνεχίζει να έχει μια μεγάλη επίδραση στη διαμόρφωση θεωριών για τα ψυχολογικά φαινόμενα. Ο Hermann Ebbinghaus ξεκίνησε τις πρώτες συστηματικές πειραματικές μελέτες της μνήμης, έχοντας ως υποκείμενο μελέτης τον εαυτό του. Ο William James περιέγραψε τις βάσεις του Λειτουργισμού στο βιβλίο του "Principles of Psychology" στις ΗΠΑ.

O Αυστριακός ψυχίατρος και φυσιολόγος Sigmund Freud, προσέγγισε και ανέλυσε τον άνθρωπο μέσα από τις παθολογικές νευρωτικές καταστάσεις των ασθενών του. Δημιούργησε τη δική του σχολή με τη γνωστή μέθοδο της ψυχανάλυσης.

Μετά τον β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η εξέλιξη της επιστήμης πέρασε στους τομείς της εξειδίκευσης και της εμπεριστατωμένης έρευνας. Σήμερα σε όλο τον κόσμο θα συναντήσουμε πανεπιστημιακές σχολές που έχουν εντάξει στη δύναμη τους τμήματα ψυχολογίας. Το επιστημονικό προσωπικό ενισχύει με την παρουσία του τις δομές των κοινωνικών κρατών. Η όποια ροή πολιτικών γεγονότων, κοινωνικών και οικονομικών κρίσεων, δεν μπορεί να ανατρέψει τη δυναμική της επιστήμης μας. Η Ψυχολογία καθημερινά καταξιώνεται στις συνειδήσεις των πολιτών και κατακτά δικαιωματικά τους δικούς της υποστηρικτές. Η αναζήτηση της αλήθειας και της ήπιας προσέγγισης των προβλημάτων οδηγούν στην επιθυμητή θεραπευτική λύση.